##Harivamsha Maha Puranam - Part 2 - Vishnu Parva
Chapter 49 - Dantavaktra's Speech and Bhishmaka's Review
Itranslated by K S Ramachandran, ramachandran_ksr@yahoo.ca
August 26, 2008
Note :  vayaH adhikaM yeShAM te vayo.adhikAH.  is not
 avagraha necessary there?##

Further proof-read by Gilles Schaufelberger schaufel @ wanadoo.fr
If you find any errors compared to Chitrashala Press edn,
send corrections to A. Harindranath harindranath_a @ yahoo.com
---------------------------------------------------------------


        atha ekonapa~nchAshattamo.adhyAyaH 
  dantavaktrasya bhAShaNaM bhIShmakasya nirNayashcha

vaishampAyana uvAcha 
ityevamukte vachane sunIthena mahAtmanA |
karUShAdhipatirvIro dantavaktro.abhyabhAShata ||2-49-1

dantavaktra uvAcha 
yaduktaM magadhenAtra sunIthena narAdhipAH |
yuktapUrvamahaM manye yadasmAkaM vacho hitam ||2-49-2
na cha vidveShaNenAhaM na chAha~NkAravAdinA |
na chAtmavijigIShutvAddUShayAmi vacho.amR^itam ||2-49-3
vAkyArNavaM mahAgAdhaM nItishAstrArthabR^iMhitam |
ka eSha nikhilaM vaktuM shakto vai rAjasaMsadi ||2-49-4
kiM tvanusmaraNArthe.ahaM yadbravImi shR^iNuShva me |
Agato vAsudeveti kimAshcharyaM narAdhipAH ||2-49-5
yathA.a.agatA vayaM sarve kR^iShNo.apIha tathA.a.agataH |
kimatra dosho gauNyo vA kanyAhetoH samAgatAH ||2-49-6
yadasmAbhiH sametyaikyAtkR^itaM gomantarodhanam |
tatra yuddhakR^itaM doShaM kathaM vai vaktumarhatha ||2-49-7
vanavAse sthitau vIrau kaMsavyAmohahetunA |
devarShivachanAdrAjanvR^indAvanataTe sthitau ||2-49-8
tAvAhUya vadhArthena ubhau rAmajanArdanau |
nagenoddIpitau vIrau hatvA nAgaM viveshatuH ||2-49-9
tataH svavIryamAshritya nihato ra~NgasAgare |
gatAsuriva chAsIno mathureshaH sahAnugaH ||2-49-10
kimatra vihito doSho yenAsmAbhirvayo.adhikaiH |
uparodhaparA rAjanvayaM sarve sAmAgatAH ||2-49-11
senAtibalamAlokya vitrastau rAmakeshavau |
puraM balaM samutsR^ijya gomante cha gatAvubhau ||2-49-12
tatrApi gatamasmAbhirhantuM  samarayodhibhiH |
aprAptayauvanAbhyAM cha padAtibhyAM raNAjire ||2-49-13
rathAshvanaranAgena nAsmAbhirvigrahaH kR^itaH |
kR^itvoparodhaM shailasya kShatradharmeNa dIpitaH ||2-49-14
dAvAgnimukhamAvishya durvinItatapasvinau |
vinIta iti manyAmaH sarve kShatriyapu~NgavAH |
pratiyuddhe kR^ite tvevaM dUShayAma janArdanam ||2-49-15  
yatra yatra prayAsyAmo vayaM tatra bhavetkaliH |
prItyarthaM prayatiShyAmaH kR^iShNena saha bhUmipAH ||2-49-16
idaM kuNDipuraM kR^iShNo nAgataH kalihetunA |
kanyAnimittAgamane kasya yuddhaM prayachChati ||2-49-17
martye.asminpuruShendro.asau na kashchitprAkR^ito naraH |
devalokeShu deveShu pravaraH puruShottamaH ||2-49-18
devAnAmapi kartAsau lokAnAM cha visheShataH |
na chaiva bAlishA buddhirna cherShyA nApi matsaraH ||2-49-19
na stabdho na kR^isho nArtaH praNatArtiharaH sadA |
eSha viShNuH prabhurdevo devAnAmapi daivatam ||2-49-20
Agato garuDeneha chChadmaprAkAshyahetunA |
nAnAstrasahito yAti kR^iShNaH shatruvinAshane ||2-49-21
imAM yAtrAM vijAnIdhvaM prItyarthaM hyAgato hariH |
sahito yAdavendraishcha bhojavR^iShNyandhakairiha ||2-49-22
arghyamAchamanaM dattvA AtithyaM cha narAdhipAH |
kariShyAmo vayaM sarve keshavAya mahAtmane ||2-49-23
evaM saMdhAnataH kR^itvA kR^iShNena sahitA vayam |
vasAmo vigatodvegA nirbhayA vigatajvarAH ||2-49-24
tasya tadvachanaM shrutvA dantavaktrasya dhImataH |
shAlvaH pravadatAM shreShThastAnuvAcha narAdhipAn ||2-49-25

shAlva uvAcha 
kiM bhayenAsya naH sarve nyastashastrA bhavAmahe |
saMdhAnakaraNAddhetoH kR^iShNasya bhayakampitAH ||2-49-26
parastavena kiM kAryaM vinindya balamAtmanaH |
naiSha  dharmo narendrANAM kShAtre dharme cha tiShThatAm ||2-49-27
mahatsu rAjavaMsheShu saMbhUtAH kulavarddhanAH |
teShAM kApuruShA buddhiH kathaM bhavitumarhati ||2-49-28
ahaM jAnAmi vai kR^iShNamAdidevaM sanAtanam |
prabhuM sarvAmarendrANAM nArAyaNaparAyaNam ||2-49-29
vaikuNThamajayaM loke charAcharaguruM harim |
saMbhUtaM devakIgarbhe viShNuM lokanamaskR^itam ||2-49-30
kaMsarAjavadhArthAya bhArAvataraNAya cha |
asmAkaM cha vinAshAya lokasaMrakShaNAya cha ||2-49-31
aMshAvataraNe kR^itsnaM jAne viShNorvicheShTitam |
sa~NgrAmamatulaM kR^itvA viShNunA saha bhUmipAH ||2-49-32
chakrAnalavinirdagdhA yAsyAmo yamasAdanam |
tattvaM jAnAmi rAjendrAH kAlenAyuHkShayo bhavet ||2-49-33
nAkAle mriyate kashchitprApte kAle na jIvati |
evaM vinishchayaM kR^itvA na kuryAtkasyachidbhayam ||2-49-34
sa eva bhagavAnviShNurAlokya tapasaH kShayam |
nihantA ditijendrANAM yathAkAlena yogavit ||2-49-35
baliM vairochaniM chaivaM baddhvAvadhyaM mahAbalam |
kR^itavAndevadeveshaH pAtAlatalavAsinam ||2-49-36
evamAdIni vai viShNushcheShTAni cha narAdhipAH |
tasmAdayuktaM bhavatAM vigrahArthaM vichAraNam ||2-49-37
na cha sa~NgrAmahetorhi kR^iShNasyAgamanaM tviha |
yasya vA kasya vA kanyA varayiShyati tasya sA |
kimatra vigraho rAj~nAM prItirbhavatu vai dhruvam ||2-49-38 

vaishampAyana uvAcha 
evaM kathayamAnAnAM nR^ipANAM buddhishAlinAm |
na ki~nchidabravIdrAjA bhIShmakaH putrakAraNAt ||2-49-39
mahAvIryamadotsiktaM bhArgavAstrAbhirakShitam |
raNaprachaNDAtirathaM vichintya manasA sutam ||2-49-40

bhIShmaka uvAcha 
kR^iShNaM na sahate nityaM putro me baladarpitaH |
nityAbhimAnI cha raNe na bibheti cha kasyachit ||2-49-41
kR^iShNasya bhujavIryeNa hriyate nAtra saMshayaH |
bhaviShyati tato yuddhaM mahApuruShavigraham ||2-49-42
dveShI chaivAbhimAnI cha kuto jIvati me sutaH |
jIvitaM nAtra pashyAmi mama putrasya keshavAt ||2-49-43
kanyAhetoH sutaM jyeShThaM pitR^INAM nandivarddhanam |
kArayiShye kathaM yuddham putreNa saha keshavam ||2-49-44
na cha nArAyaNaM devaM varamichChati rukmavAn |
mUDhabhAvo madonmattaH sa~NgrAmeShvanivartakaH |
niyataM bhasmasAdyAti tUlarAshiryathAnalAT ||2-49-45
karavIreshvaraH shUraH shR^igAlashchitrayodhinA |
kShaNena bhasmasAnnItaH keshavena balIyasA ||2-49-46
vR^indAvane.avasachChrImAnkeshavo balinAM varaH |
uddhR^ityaikena hastena saptAhaM dhR^itavAngirim ||2-49-47
duShkaraM karma saMsmR^itya manaH sIdati me bhR^isham |2-49-48
nagendre sahasA.a.agamya devataiH saha vR^itrahA |
abhiShichyAbravItkR^iShNamupendreti shachIpatiH ||2-49-49
yathA vai damino nAgaH kAliyo yamunAhrade |
viShAgnijvAlito ghoraH kAlAntakasamaprabhaH ||2-49-50
keshI chApi mahAvIryo dAnavo hayavigrahaH | 
nihato vAsudevena devairapi durAsadaH ||2-49-51 
sandIpanisutashchaiva chiranaShTo hi sAgare |
daityaM pa~nchajanaM hatvA AnIto yamamandirAt ||2-49-52
gomante sumahadyuddhaM bahubhirveShTitAvubhau |
kR^itvA vitrAsajananaM nAgAshvarathasa~NkShayam ||2-49-53
gajena gajavR^indAni rathena rathayodhinaH |
sAdinashchAshvayodhena nareNa cha padAtinaH |
jaghnatustau mahAvIryau vasudevasutAvubhau ||2-49-54
na devAsuragandharvA na yakShoragarAkShasAH |
na nAgA na cha daityendrA na pishAchA na guhyakAH ||2-49-55
kR^itavantastathA ghoraM gajAshvarathasa~NkShayam |
tamanusmR^itya sa~NgrAmaM bhR^ishaM sIdati me manaH ||2-49-56
na mayA shrutapUrvo vA dR^iShTapUrvaH kuto.api vA |
tAdR^isho bhuvi martyo.anyo vAsudevAtsurottamAt ||2-49-57
saMyagAha mahAbAhurdantavaktro mahIpatiH |
sAntvayitvA mahAvIryaM saMvidhAsyAma yatkShamam ||2-49-58

vaishampAyana uvAcha 
iti sa~nchintya manasA balAbalavinishchayam |
gamanAya matiM chakre prasAdayitumachyutam ||2-49-59
chintayAno narendrastu bahubhirnayashAlibhiH |
sUtamAgadhabandibhyo bodhitaH stutima~NgalaiH ||2-49-60
prabhAtAyAM rajanyAM tu kR^itapUrvAhnikakriyAH |
upaviShTA nR^ipAH sarve sveShu vishrAmaveshmasu ||2-49-61
ye visR^iShTAstu rAjAno vidarbhAyAM narAdhipaiH |
tairAgamya svabhUpeShu raho gatvA niveditam ||2-49-62
shrutvA kR^iShNAbhiShekaM tu kechiddhR^iShTA narAdhipAH |
kechiddInatarA bhItA udAsInAstathA pare ||2-49-63
tridhA prabhinnA sA senA naranAgAshvamAlinI |
mahArNava iva kShubdhA abhiShekeNa chAlitA ||2-49-64
nR^ipANAM bhedamAlokya bhIShmako rAjasattamaH |
vyatikramamachintyaM cha kR^itaM nR^ipatinA svayam ||2-49-65
vichintya manasA rAjA dahyamAnena chetasA |
jagAma naradevAnAM samAje pratibodhitum ||2-49-66
etasminnantare dUtAH saMprAptAH krathakaishikau |
lekhamuddhR^itya shirasA vivishuste nR^ipArNavam ||2-49-67
 
  iti shrImahAbhArate khileShu harivaMshe viShNuparvaNi
    rukmiNIsvayaMvare ekonapa~nchAshattamo.adhyAyaH