Harivamsha, volume II, Appendix II, BORI, 1971 shrIgaNeshAya namaH hari OM itranslated by A. Purushothaman, purushothaman_avaroth @yahoo.com sheShadharmaprakaraNam 53 shivarAtrimahimAnuvarNanam yudhiShThira uvAcha pitAmaha mahAprAj~na sarvashAstravishArada | shivarAtrivrataM tAta brUhi me kurupuMgava || 53-1 saMmataM sarvalokAnAM pavitraM pAvanaM shubham | kairnR^ipairdvijamukhyaishcha R^iShibhirdevatAgaNaiH || 53-2 kR^itaM vratamidaM puNyaM pavitraM pApanAshanam | vada vishrutadharmaj~na namaH suranadIsutah || 53-3 tvaM hi lokagurorbhR^itya iti me nishchitA matiH | tasmAttvAM prArthayAmyadya pAtuM dharmAmR^itaM prabho || 53-4 tvatto.ahaM shrotumichChAmi devadevasya chAj~nayA | dharmopadeshavyAjena pAhyasmA~nshatrupIDitAn || 53-5 vaishaMpAyana uvAcha ityukto dharmarAjena kuruvR^iddhaH pitAmahaH | dharmasUnumathAmantrya sasmitaM vAkyamabravIt || 53-6 bhIShma uvAcha sAdhu sAdhu mahAprAj~na matiste vimalojjvalA | tvaM vettA sarvadharmANAM mAM tathA paripR^ichChasi || 53-7 aishvaraM vratamuddishya kIrtitaM tena mAM prati | tada~NgaM devadevesho vetti nAnyo mahItale || 53-8 purA bhagavatA proktaM viShNunA prabhaviShNunA | nAradAya brahmavide tasmAttattu mayA shrutam || 53-9 bhAgIrathyAstaTe rAjanbrahmarShigaNasevite | snAtumichChanmahAnadyAM brahmaputre yudhiShThira | paryaTaMstu shubhAllokAdidaM kShetramagAtprabhuH || 53-10 tIrtvAgataM vyomavIthIM dR^iShTvA dinakaraprabham | R^iShayo devatAH sarve taM deshaM jagmura~njasA | vishvAmitro bharadvAjo jamadagnishcha mantravit | kaNvo bR^ihaspatirvyAsaH somadattaH sahasravit || 53-11 rAmo vedavidAM shreShThaH satyashIlashcha kAshyapaH | sumanturjaiminishchaiva pulastyaH pulahaH kratuH || 53-12 gautamo.atha shatAnando hyApastambhashcha gAlavaH | saMvarto romashashchaiva satyakIrtistathA bhR^iguH || 53-13 ete chAnye cha bahavo munayaH samshitavratAH | dikpAlA marutashchaiva dvAdashArkA marudgaNAH | yakShakiMnaragandharvAstaM deshaM prApuravyayAH || 53-14 tatra devAnR^iShInsarvAnnamaskR^itya cha nAradam | amuM dharmaM samuddishya paryapR^ichChamahaM prabho | anuj~nAtamR^iShigaNairmAM devAH sAdhuH chAbruvan || 53-15 mahatsaMshayamAgatya vayamatra samAgatAH | tadidaM daivayogena nadIja paripR^ichChasi || 53-16 iti teShupaviShTeShu prItiM kR^itvA mahatsu cha | nArado bhagavAnatra mAM chaiva pratyabhAShata || 53-17 nArada uvAcha sAdhu praj~nAvatAM shreShTha matiste malavarjitA | nIlakaNThasya devasya vrataM paramapAvanam || 53-18 Adau bhagavatA proktaM devadevena chakriNA | pAvanaM triShu lokeShu vishrutaM pANDunandana || 53-19 sulabhaM dharmabuddhInAM pApinAmaprakAshakam | sarvapApakShayakaramAyurArogyadAyakam || 53-20 shivasya nIlakaNThasya shivarAtrivrataM charan | mAtR^itaH pitR^itashchaiva dvikoTikulasaMyutaH | shivalokamavApnoti nAradena prabhAShitam || 53-21 sa~NgAtkAmAttathA snehAdbhayAdvA yo hi mAnavaH | shivarAtrivrataM kR^itvA shivena saha modate || 53-22 putramitrakaLatrANi dhanAni kurunandana | dAsI dAsAshcha pashavaH shakaTA dhAnyasaMchayAH || 53-23 etAnsarvAMstathA chAnyAnanubhUya narAdhipa | sa pashchAdvajrINo loke sarvama~NgaLasamyutaH | gandharvaiH stUyamAnastu shivaloke sukhI bhavet || 53-24 shivarAtriprabhAvena rAjannevaM sukhI bhavet || 53-25 daNDAdrAjabhayAtsa~NgAdArogyAdannasaMkaTAt | shivarAtrivrate rAjannirAhAro hi muktibhAk || 53-26 rAtrau jAgaraNaM kR^itvA shivaM sampUjya bhaktitaH | gandharvaiH stUyamAnastu shivalokaM sa gachChati || 53-27 chaNDIshasya vrataM kR^itvA chaNDAlo.api narAdhipa | bhaktyA paramayA yukto yAnArUDho divaM vrajet || 53-28 strIshUdrAdijanairanyairnIchairapi nR^ipottama | kR^itaM yaistu maharaja tairiyaM jagatI dhR^itA || 53-29 vidyamAne vrate chAsminsarvakAmaphalaprade | gachChanti nirayaM mUDhA martyA hyetanmahAdbhutam || 53-30 shivarAtrivrataparAH shivakIrtanatatparAH | shivalokAdhipAH proktAH pUjyamAnA marudgaNAH | 53-31 shivaM gachChati bhUpAla yo naraH kartumichChati | shivarAtrivratamidaM sa gachChedbrahmaNaH padam || 53-32 mahApAtakayukto vA yukto vA sarvapAtakaiH | vratenAnena rAjendra muchyate nAtra saMshayaH || 53-33 yastvetadvratamAshcharyaM kurute bhaktisaMyutaH | tadgrAmaM tena pUtaM hi tasmAdvratamanuttamam || 53-34 yatraiva vartate rAjaMstattIrthaM tattapovanam | tatraiva vAsinaH sarve yAnti sArUpyatAM shive | asmi~njanmani kaunteya vrataM paramapAvanam | ekaM vA kriyate yena janma tatpAvanaM bhavet || 53-35 rAjasUyasahasreNa vAjapeyashatena cha | yatphalaM prApyate sadbhivratenAnena tadbhavet || 53-36 kShamApradakShiNe yattu sarvatIrthaniShevaNe | puNyakShetrAbhigamane kanyAdAne cha yatphalam | brahmANDakoTidAne cha shivarAtrivratena tat || 53-37 yudhiShThira uvAcha kena mArgeNa gA~Ngeya pUjanIyo maheshvaraH | tatrAnuShTAnadAnaM cha brUhi me nimnagAsuta || 53-38 bhIShma uvAcha nAradena yathA proktaM tadbravImi tavAnagha || 53-39 prAtaH kAle samutthAya snAtvA vai vAgyataH shuchiH | puShpANi cha vichitrANi phalAni rasavanti cha | AdAya matimAnmaunI jitakrodho jitendriyaH | gR^ihaM kR^itvA tu kaunteya kArayechChubhamaNDalam | pa~nchakumbhasamAyuktaM nAnApuShpairalaMkR^itam || 53-40 indrAdilokapAlAnvai pUrvAdiShu cha vAhayet | kumbeShu teShu kaunteya pUjayetprayato vratI || 53-41 madhyame pUrNakumbhe tu devadevaM pinAkinam | AvAhya rudrasUktena rudraM taM girijApatim || 53-42 Abhimantrya cha tanmantrairvAmadevairathApi vA | teShu mantraiShvashaktashchettatra pa~nchAkSharaM param || 53-43 pa~nchAkSharamahAmantravidyayA dharmanandana | yaH pUjayenmahAdevaM sa rudrapadamashnute || 53-44 tatkumbhatoyairbhUteshamabhiShichya pinAkinam | yasminmantre sadA niShThastenaiva snApanaM varam || 53-45 gandhapuShpairdhUpadIpairvastarirvividhabhUShaNaiH | bilvapatrairmahAdevamarchayetprayato vratI || 53-46 naivedyaM paramAnnaishcha pa~nchabhakShyaishcha pAyasaiH | dadhikShIrairnAlikerairnaivedyam tu samarpayet || 53-47 karpUrachUrNasamyuktaM pUgIphalasamanvitam | tAMbUlamarpayeddhImAndevadevasyadharmaja || 53-48 mR^ityuMjayamahAmantraiH paramAnnaM hunedvratI | aShTottarasahasraM tu tadardhamatha vAnagha | pAdahInaM na kartavyaMmakShayaM phalamichChatA || 53-49 AjyahomaM tathA kuryAttilahomasahasrakam | prAyashchittahutirhutvA charutantraM samApayet || 53-50 puNyAhaM brahmaNaiH sArdhaM vAchayetprayato vratI | rudrasUktaM japeddhImAnnAdAvante yudhiShThira | atha vA vAmadevam vA shAntisUktaM tu ghoShayet || 53-51 hATakena tu raupyeNa vAsasA ratnakuNDalaiH | AchAryaM pUjayedvidvAngodAnena visheShataH || 53-52 brAhmaNebhyo vratI dadyAddakShiNAM tu visheShataH | pradakShiNanamaskArairrAshIrbhiH kR^itama~NgalaH || 53-53 upavishyAsane dhImAnetanmAhAtmyamuttamam | shR^iNvanpaThanvAchayaMshcha vAgyataH shR^iNuyAdvratI || 53-54 purANadharmashAstraishcha rAtrisheShaM samApayet | nR^ittagItAdivAdyaishcha tathA ma~NgalavAchakaiH || 53-55 bherImR^ida~NgapaTahairniHsANAdyaishcha DiNDimaiH | rAtrau jAgaraNaM kuryAdyAvachchandrodayAvadhi || 53-56 tatpuruSheNa mantreNa chandrAyArghyaM pradApayet | kShIrodArNavasaMbhUtajaTAmaNDalavartine || 53- 57 gR^ihNIShvArghyaM mayA dattaM chandrachUDAmaNe prabho | iti mantreNa matimAndattvA chArghyaM pinAkine | nIlagrIveNa mantreNa rudrAyArghyaM nivedayet || 53-58 evaM kuryAdvratI vidvAnnaivedyaM pratiyAmake | pAraNAdau prakurvIta homaM vidvAnpinAkine | homAnte bandhubhiH sArdhaM svayaM bhu~njIta vAgyataH || 53-59 evaM kR^itvA vidhAnena shivarAtrivrataM shubhaM | shivalokamavApnoti nAradena prabhAShitam || 53-60 ya idaM kArayennityam sarvabhAgyakaraM shubham | sarvAnkAmAnavApyaiva shivalokaM sa gachChati || 53-61 yastvetachChR^iNuyAnnityaM yashchApi parikIrtayet | nAshubhaM prApnuyAtkiMchidiha loke paratra cha || 53-62 vedavAdI bhavedvipro rAjA vA vijayI bhavet | dharmArthakAmamokShArthI naro yo bhaktisaMyutaH | yadyadichChati dharmAtmA tattadeti na saMshayaH || 53-63 yudhiShThira uvAcha kaiH kR^itaM vratmetaddhi ke vindanti mahatphalam | tanme kathaya tattvaj~na kR^ipA mayi tavAsti chet || 53-64 bhIShma uvAcha purA sudhAMshudharmAtmA sarvAnandakaraH prabhuH | rUpalAvaNyapUjyo.asau kAmI rUpamadoddhataH | saundaryashevadhiM tArAM gurorbhAryAmathAharet || 53-65 tachChrutvA devarAjasya purodhAstapadAm varaH | tamabravItattadAgatya shIlaM te rUpamIdR^isham | AbhijAtyaM nAshamIyAttasmAdevaM tu mA kR^ithaH || 53-66 tatheti pratijagrAha tArANAmadhipo balI | punaH kAmayate kAmI tajj~nAtvA bR^ihatAM patiH | shApaM dadau mahAtejAH kShayIti nitarAM bhavaH || 53-67 taddoShaparihArArthaM kAverIsaritastaTe | tapasA toShayAmAsa shaMkaraM lokashaMkaram || 53-68 sudhAMshostapasA tuShTaH pAravatInAyakaH prabhuH | prIto.asmIti tamAli~Ngya shivarAtrivrataM kuru | ityabravItrinetro.api tatraivAnataradhIyata || 53-69 shivAj~nayA tu tatkR^itvA shivasAlokyatAM gataH | shirasA dhAritastena tatrAdyApi sa modate || 53-70 ikShvAkukulajaH shrImAMstrisha~NkurnAma bhUpatiH | kR^itvA vratamidaM rAjannadyApi divi vartate || 53-71 uttAnapAdaputrastu kR^itvedaM vratamIdR^isham | AkalpastAyivibhavo dhruvalokamavAptavAn || 53-72 trisha~Nkutanayo dhImAnharishchandro mahAmatiH | vIrabAhukabhR^ityatvaM prAptavAnkushikAtmajAt || 53-73 shmashAnanilayo rAja~nshivarAtridine shubhe | upavAsavrataparo dhyAtvA tryambakamiShTadam || 53-74 vAkpuShpeNa tamabhyarcha rAtrau jAgaratatparaH | brahmaviShNumaheshAnAM kR^ipayA cha divaM gataH || 53-75 puNyashloko naLo rAjA kalinA tu prapIDitaH | vrataM kR^itvA shivasyAshu prAptavAnsvapuraM nR^ipa || 53-76 kashyapasya priyA bhAryA kR^itvA vratamanuttamam | hariM putramavApnoti suralokasya guptaye || 53-77 gautamastu mahAtejA dharmiShThastapatAM varaH | kR^itvaivAhalyayA sArdhaM shatAnandamavAptavAn || 53-78 yudhiShThira uvAcha jamadagnistathA chAtriH kR^itavIryastu rAghavaH | hariM putratvamApannA ete vrataparAyaNAH || 53-79 shakro yamaH prachetAshcha dhanado dishivallabhaH | shivarAtrivrataM kR^itvA kakubhAmadhipAbhavan || 53-80 R^iShayo rAjashArdUla munayo brahmavittamAH | rAjAno vaishyamukhyAshcha shUdrashchAnye narAdhamAH || 53-81 shivarAtraprabhAvena shivasArUpyatAM gatAH | shivarAtrivratamidaM kR^itaM yadi sukhapradam || 53-82 mR^iDAnIpatimIshAnaM vratenAnena toShayet | sa muktaH sarvapApebhyo yAnArUDho divaM vrajet || 53-83 bhaktyA kR^ite vrate chAsmi~nshivarAtrau mahAmate | vidyAbandhuvayovittaM labhate nAtra saMshayaH || 53-84 mArjAramUShikau rAjanpureshAnasya saMnidhau | phalakShIrAdiharaNAnnihatau tau divaM gatau || 53-85 choro vai dhanalAbhAya jAgardvai shivasaMnidhau | nishUdito rAjabhaTaiH shivalokamavAptavAn || 53-86 gardabhau devapUjArthaM godhUmaguDadhUpakAn | vAhayitvA purA shrAntau vaNijA saha dharmaja || 53-87 shivarAtridine rAtrau saMnidhau nidhanaM gatau | tadA shivagaNaiH sArdhaM pUjitau tau divaM gatau || 53-88 shivarAtridine rAjanmAhAtmyaM yaH shR^iNoti cha | pitR^imAtR^ikulairyukto rudralokaM sa gachChati || 53-89 May 2, 2009